Prawnik wyjaśnia: Kiedy alimenty ulegają przedawnieniu?

Zgodnie z art. 137 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. Oznacza to, że zasądzonych orzeczeniem sądowym lub ugodą alimentów, które nie były płacone przez zobowiązanego, można dochodzić za okres ostatnich trzech lat. W tym celu należy uzyskać tytuł wykonawczy, czyli wyrok sądowy lub ugodę wraz z klauzulą wykonalności. Co do zasady w tym celu należy wystąpić do Sądu, który wydał orzeczenie, z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności. Jednakże nie w przypadku alimentów. Tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.

Tytuł wykonawczy wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego należy złożyć u komornika sądowego. Taka czynność - zainicjowanie postępowania egzekucyjnego powoduje przerwanie biegu trzyletniego terminu przedawnienia. Stanowi o tym art. 123 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Takim organem powołanym do egzekwowania roszczeń jest właśnie komornik sądowy.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest natomiast czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia albo zaspokojenia roszczenia. Póki więc egzekucja trwa, termin przedawnienia nie płynie. Rozpocznie on swój bieg na nowo z momentem zakończenia postępowania egzekucyjnego. W przypadku alimentów momentem tym będzie wycofanie wniosku przez wierzyciela. Od powyższych zasad jest jednak wyjątek. A mianowicie, w jednym przypadku trzyletni termin przedawnienia roszczeń alimentacyjnych ulegnie wydłużeniu. Zgodnie bowiem z art. 121 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej.

Jeżeli więc małoletniemu dziecku przysługują alimenty od rodzica, któremu przysługuje władza rodzicielska, to bieg przedawnienia nie płynie do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 listopada 1968 r., III CZP 65/68: „przepis art. 121 pkt 1 k.c., w myśl którego w czasie trwania władzy rodzicielskiej bieg przedawnienia co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, ma zastosowanie także do roszczeń alimentacyjnych. Przedawnienie co do wymienionych roszczeń biegnie nie tylko wtedy, gdy władza rodzicielska nie przysługuje obojgu rodzicom, lecz także wówczas, gdy władza ta nie przysługuje tylko temu z nich, od którego dziecko dochodzi alimentów”.

Wniosek o wszczęcie egzekucji dotyczącej alimentów można złożyć również do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela, czyli uprawnionego do alimentów. W takim przypadku komornik ten będzie zobowiązany do zawiadomienia o wszczęciu egzekucji komornika sądu ogólnej właściwości dłużnika.

Komornik zawiadomiony zażąda przekazania mu sprawy wraz ze ściągniętymi kwotami, jeżeli wskutek dalszych zajęć suma uzyskana ze wszystkich egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Jeżeli dokonane zostało zajęcie wynagrodzenia za pracę lub wierzytelności, równocześnie z przekazaniem sprawy komornik zawiadamia pracodawcę, dłużnika, że dalszych wpłat należy dokonywać komornikowi, któremu sprawę przekazano.

Jeżeli dłużnik alimentacyjny odbywa karę pozbawienia wolności, wierzyciel może złożyć tytuł wykonawczy bezpośrednio dyrektorowi zakładu karnego, który obowiązany jest wypłacać wierzycielowi należności za pracę dłużnika lub jego pieniądze znajdujące się w depozycie zakładu karnego, w granicach określonych w Kodeksie karnym wykonawczym. W sprawach, w których zasądzono alimenty, egzekucja może być także wszczęta z urzędu na żądanie sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpoznawał. Żądanie takie kieruje się do właściwego organu egzekucyjnego.

Komornik obowiązany jest z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika. Dochodzenie powinno być przeprowadzone okresowo w odstępach nie dłuższych niż 6 miesięcy.

W razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy komornik z urzędu składa wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego o wpis dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych. Bezskuteczność egzekucji nie stanowi podstawy umorzenia postępowania. Jeżeli dłużnik zatrudniony jest u osoby bliskiej, osoba ta w razie zajęcia wynagrodzenia za pracę w poszukiwaniu świadczeń alimentacyjnych nie może zasłaniać się zarzutem, że wypłaciła dłużnikowi wynagrodzenie z góry, ani zarzutami, że dłużnik pracuje bez wynagrodzenia lub za wynagrodzeniem niższym od przeciętnego, albo że przysługuje jej wierzytelność do dłużnika nadająca się do potrącenia z jego roszczenia o wynagrodzenie.