Rozpoczął się karnawał. Co zostało z dawnych tradycji? Bale przebierańców, wizyty kolędników, kuligi, barwne pochody, smażenie faworków?

W karnawale od zawsze można było więcej. Jeść, tańczyć, pić alkohol, spędzać noce na balach, odwiedzinach sąsiadów i rodziny. Polskie tradycje karnawałowe są bardzo ciekawe i barwne. Szkoda, że tak niewiele z nich przerwało do naszych czasów.

Historycy wywodzą karnawał od antycznych Saturnaliów, pełnych hucznych zabaw. Widzą także związek z kultem płodności. W starożytności tańczono przy ogniskach, wierząc, że przyniesie to bogate płody zboża. Słowo „karnawał” pochodzi od łacińskiego zwrotu caro vale i oznacza „żegnaj mięso”. Od razu było więc wiadomo, że to czas przed katolickim wielkim postem, w czasie którego potraw z mięsem nie uświadczysz. Warto więc najeść się smakołykami do syta.

W średniowieczu karnawał oznaczał uliczne zabawy, parady, uczty i błaznowanie Najhuczniej świętowano w Wenecji i Rzymie.
Polskie tradycje sięgają XVII wieku i mają swoisty, rodzimy charakter. Związane to było z długimi zimami, nudnym życiem w dworkach i na wsiach. Gdy więc pojawiła się okazja do zabawy, chętnie ją wykorzystano. Bawiono się naprawdę z rozmachem. Zapusty lub mięsopust w dawnej Polsce oznaczał na wsiach czas kuligów, wielodniowych wyjazdów do sąsiadów z innej wioski, tańców w gospodzie i wizyt kolędników. W mieście odbywały się co tydzień bale maskowe. Nie zabrakło barwnych pochodów przebierańców.
Kliknijcie galerię, by poznać polskie tradycje karnawałowe

Niestety, prawie wszystkie dawne polskie, różnorodne i barwne obrzędy zapustne odchodzą w zapomnienie. Do naszych czasów dotrwały nieliczne. Inscenizacje pochodów i zabaw oraz wizyty kolędników są odtwarzane obecnie najczęściej podczas konkursów i imprez folklorystycznych. Tylko w kilku polskich wsiach spotkamy autentycznych kolędników. W miastach to teraz rzadkość.
Podobnie jak huczne bale przebierańców. Są one organizowane coraz rzadziej i najczęściej przez Uniwersytety III wieku. Seniorzy udowadniają, że mają poczucie humoru i lubią się bawić. O karnawale nie zapominają w przedszkolach. Bale przebierańców są prawie w każdej placówce. Dzieci bawią się świetnie, a rodzice zaangażowani są w szycie lub wypożyczanie strojów dla pociech.

W niewielkim stopniu zachowały się tradycje karnawałowych poczęstunków i spotkań, wspólnego smażenia pączków czy faworków. Zabawy nie mają dawnego rozmachu i żywiołowości. Najczęściej mobilizujemy się w ostatni tydzień karnawału i urządzamy domówki ostatkowe lub wybieramy się na dyskotekę.

Dorota Jasnowska, kustosz w Dziale Folkloru i Ceramiki Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu, opisując zwyczaje zapustne, które przetrwały na Dolnym Śląsku, podaje, że jeszcze w latach 70. minionego wieku działały w naszym regionie trzy zespoły kolędnicze „herodów”: z Milikowa w gminie Bolesławiec, ze Skoroszowa i z Księgienic w gminie Trzebnica. "Herody" miały charakter teatru ludowego, którego scenariusz był przez wieki taki sam.

Treścią spektaklu była zbrodnia króla Heroda, jego pragnienie władzy, śmierć, walka anioła i diabła o duszę okrutnego władcy oraz wiele akcentów humorystycznych. Wątki biblijne mieszały się w nich z licznymi elementami regionalnego folkloru.

- opisuje kustoszka.

Na Dolnym Śląsku praktykowane było także kolędowanie z maszkarami zwierzęcymi. Osadnicy z Krakowskiego, Kieleckiego, Rzeszowskiego, Wołyńskiego i Polesia „chodzili z turonem”, którego obnosili po wsi głównie i z Polesia. Z „kozą” zaś chodzili po domach reemigranci z Bukowiny rumuńskiej.

W PRL także się bawiono w karnawale. We Wrocławiu popularne były bale karnawałowe w Klubie Dziennikarza, Politechnice Wrocławskiej oraz Klubie Lekarza. Obowiązywały wieczorowe kreacje. Panie w kokach, na szpilkach i sukienkach w cekinach oraz eleganccy panowie wracali z tych zabaw nad ranem.

Najbardziej znane i widowiskowe są zabawy w Rio de Janeiro i Wenecji.
Do brazylijskiego miasta co roku przyjeżdża ponad 100 000 turystów z całego świata, by podziwiać pełne przepychu i kolorów inscenizacje. Przez pięć dni i nocy na Sambodromie (ruchomej platformie poruszającej się ulicami Rio de Janeiro) prezentowane są umiejętności i fantastyczne układy taneczne szkół samby.

Do Wenecji przyjeżdża się w karnawale, by pospacerować po placu św. Marka w masce karnawałowej, zrobić zdjęcia osobom przebranym w bogato zdobione stroje z poprzednich epok, potańczyć w jednym z klubów. Tradycja zabaw w maskach sięga tu IX wieku.

W Niemczech w czasie karnawału organizuje się barwne pochody, których uczestnicy rzucają w publiczność cukierkami, podobnymi do naszych "krówek". W Kolonii i Monachium kultywują tradycje błazeńskich zabaw. Kobiety przejmują dowodzenie, symbolicznie szturmują ratusze, a burmistrzowie przekazują im klucze bram miejskich na znak kapitulacji.