26 marca parafia św. Doroty w Radkowie zaprasza na koncert

Najważniejsze święto Kościoła katolickiego — Wielkanoc poprzedza sięgający IV w. czterdziestodniowy post. W liturgii tego okresu szczególne miejsce zajmują trzy idee: chrzest, pokuta i męka Pańska. W polskiej religijności zwłaszcza temat męki - do którego popularności przyczyniły się niewątpliwie naznaczone cierpieniem dzieje Polski - zyskuje nadrzędne znaczenie. Wyrazem szczególnego charakteru Wielkiego Postu jest akcentująca wydarzenia z życia Chrystusa liturgia, zwłaszcza Wielkiego Tygodnia, a od średniowiecza począwszy bogata i różnorodna twórczość malarska, literacka oraz muzyczna.
Pieśni pasyjne w zależności od funkcji, jaką pełnią dzielą się na liturgiczne, tzn. służące do wykonywania podczas mszy lub w ramach godzin kanonicznych oraz paraliturgiczne, wykorzystywane zarówno w kościele jak i poza nim. Początki pieśni liturgicznych sięgają czasów wczesnochrześcijańskich, i łączą z procesjami pokutnymi z udziałem papieża, podczas których wykonywano hymny i psalmy pokutne. W rozwijającej się dynamicznie liturgii tematykę pasyjną podejmowały specjalnie komponowane na okres Wielkiego Postu antyfony, responsoria, sekwencje i inne śpiewy. Natomiast na powstanie i rozwój pieśni paraliturgicznych znaczący wpływ wywarły zakony żebracze, w szczególności franciszkanie zakładający kalwarie, propagujący nabożeństwa godzinkowe oraz Drogi krzyżowej. Ponadto należy odnotować działalność bractw kościelnych, biczowników, oraz wpływ dramatów liturgicznych i misteriów pasyjnych, w których pieśni odgrywały istotną rolę.
Najwcześniejsze zachowane w źródłach polskich wielkopostne pieśni liturgiczne pochodzą z XV i XVI w., są to sekwencje (Stabat Mater dolorosa) i hymny procesyjne (Gloria laus et honor, Vexilla regis prodeunt). Choć już w XIII w. władze kościelne nakazywały odmawianie w języku polskim Wierzę, Ojcze nasz, Zdrowaś i Dekalogu, to pierwsze przekłady łacińskich pierwowzorów zawierają dopiero szesnastowieczne kancjonały protestanckie. Niezwykle popularna sekwencja Stała Matka Boleściwa znajduje się w Kancjonale Walentego z Brzozowa (1554), hymn Chwała, sława, wszelka w wielu kancjonałach, z których wymienić należy: Jana Seklucjana (1547), Szymona Krofeya (1586), Piotra Artomiusza (1587). Z pieśniami czysto liturgicznymi łączą się tzw. „pieśni do czytania" - liczne w XVI w. polsko-łacińskie utwory poetyckie, naśladujące hymny. Przesycone pierwiastkami antycznymi miały zastosowanie w prywatnych medytacjach.
Pieśni wielkopostne komponowane są także dzisiaj, jednak ich intensywny rozwój przypada na XVII i XVIII w., teksty oraz melodie (najczęściej anonimowych twórców) dotarły do naszych czasów m. in. dzięki pracy pierwszych zbieraczy folkloru religijnego: M. M. Mioduszewskiego (Śpiewnik kościelny..., 1838) oraz T. Klonowskiego (Szczeble do nieba..., 1867). Do najstarszych należy pieśń Krzyżu Święty, stanowiąca przekład hymnu Vexilla regis prodeunt (przekł. XVI w.). Z XVII w. pochodzi lament Ludu mój, ludu i utwór Jezu Chryste, Panie miły autorstwa A. Różniatowskiego. Teksty: Ogrodzie oliwny; Ty, któryś gorzko i Wisi na krzyżu powstały w XVIII w. Pozostałe pieśni pochodzą z późniejszego okresu, figurują w wymienionych wyżej źródłach (Mioduszewski, Klonowski): Ach mój Jezu; Jużem dość pracował oraz w wielokrotnie wznawianym w XX w. śpiewniku J. Siedleckiego (1928): O Głowo, uwieńczona; Panie, Ty widzisz i W krzyżu cierpienie (tekst K. Antoniewicz).