Promocyjne ceny kuszą, ale rób rozsądne zakupy

Sprytne zakupy, tzw. smart shopping, po raz pierwszy odkryli socjologowie w Stanach Zjednoczonych. Teraz obserwują je badacze życia w Polsce. Według Pentor Research International, już czterech na dziesięciu Polaków stosuje rozmaite sposoby na oszczędzanie podczas sprawunków. A najlepszą okazją są obecne wyprzedaże - znane od lat w krajach zachodnich - teraz rozkwitające także u nas.

Warto wiedzieć

Tegoroczne wyprzedaże w polskich sklepach zaczęły się wcześniej niż zwykle. Przyśpieszyły je co najmniej dwa czynniki: mniejsze obroty handlowców w kryzysie i fatalna pogoda. Klienci nie kupują tylu letnich rzeczy co zwykle, bo nie można ich wykorzystać, gdy jest zimno i pada deszcz.

Podobna dekoniunktura panuje w innych europejskich krajach. Handlowcy chcą zatem jak najszybciej pozbyć się zgromadzonych zapasów, a klienci mają nadzieję na udane zakupy. Podczas wakacji wielu z nas podróżuje i chętnie korzysta z tych zagranicznych wyprzedaży.

Nie zawsze jednak wiemy, co zrobić, jeśli zakupy okażą się nieudane, a towar będzie miał ukryte wady nieobjęte obniżką. Wracamy do domu i próbujemy dochodzić swoich praw - ale nie wiemy, gdzie i u kogo. Europejskie Centrum Konsumenckie prowadzi co roku dziesiątki spraw związanych z wakacyjnymi zakupami. Warto więc znać przepisy, które pomogą klientom w Unii Europejskiej.

Co się reklamuje

Zarówno w Polsce, jak i w krajach UE, kupując towar w promocji albo na wyprzedaży, konsument ma takie samo prawo do reklamacji, jak podczas każdych innych zakupów. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru z umową w ciągu 2 lat od dnia dokonanej transakcji. Taki jest minimalny okres gwarancji w większości krajów UE. Możemy też żądać wolnej od opłat naprawy lub wymiany towaru.

- Ale nie możemy reklamować towaru ze względu na wadę, która na wyprzedaży była przyczyną obniżenia jego ceny. Jeśli wiedzieliśmy, że kolorowa lamówka na spódnicy farbuje i dlatego kupiliśmy taniej, to nie możemy składać reklamacji z tego waśnie powodu. Lecz jeśli stwierdzimy, że popsuło się zapięcie w spódnicy, reklamacja tej wady powinna być uznana - tłumaczy Magdalena Kreczmańska z Europejskiego Centrum Konsumenckiego (ECK) w Warszawie.

Gdzie kupować

Zanim trafimy na europejskie wyprzedaże, warto wiedzieć, że :

- w Austrii trwają one przeważnie do końca sierpnia,

- na Cyprze zaczynają się w pierwszy poniedziałek sierpnia, kończą w czwartą sobotę sierpnia,

- w Danii trwają do końca sierpnia,

- w Grecji rozpoczynają się w pierwszy poniedziałek po 15 lipca i trwają przez 6 kolejnych tygodni,

- w Hiszpanii trwają od 1 lipca do 31 sierpnia,

- w Holandii wyprzedaże są prowadzone przez cały sierpień,

- w Luksemburgu zaczynają się w pierwszą sobotę lipca i trwają przez 15 dni,

- w Niemczech zwykle zaczynają się pod koniec sierpnia i można na nich kupować przez cały wrzesień,

- w Portugalii zaczynają się 7 sierpnia i trwają do 30 września,

- w Wielkiej Brytanii nie ma ustalonego okresu; sklepy same wyznaczają daty,

- we Włoszech zaczynają się - w zależności od regionu - około 7 lipca i trwają przez 30 dni.

Uwaga!

W takich krajach, jak Belgia, Czechy, Francja, Irlandia, Słowacja, Szwecja te największe wyprzedaże już się skończyły, choć pojedyncze sklepy mogą je jeszcze prowadzić.

Jakie zasady

Warto wiedzieć, jakimi zasadami kierują się sprzedawcy w poszczególnych krajach.

* W Austrii sprzedawca musi wydać kupującemu paragon, co nie jest powszechnym obowiązkiem w Unii Europejskiej. Nie jest też prawnie zobowiązany do wymiany towaru, jeśli nie jest on wadliwy. Przyjmowane są karty debetowe oraz kredytowe, ale w większości sklepów obowiązuje limit w wysokości około 400 euro (EUR). Płacąc kartą, nie musimy okazywać dokumentów.

* W Belgii sprzedawcy nie są prawnie zobowiązani do wymiany towaru, jeśli nie jest on wadliwy. Jeśli płacimy kartą kredytową, możemy być poproszeni o okazanie dokumentu tożsamości. Sprzedawca nie ma obowiązku wydawania paragonów.

* Na Cyprze sprzedawcy nie są prawnie zobowiązani do wymiany towaru. Zależy to od ich dobrej woli.

* W Czechach sprzedawca powinien dokonać naprawy lub wymiany wadliwego towaru najpóźniej w ciągu 30 dni, w innym przypadku konsument ma prawo odstąpić od umowy. Wymiana towaru bez wad na inny zależy od dobrej woli sprzeda-wcy. Jeśli klient płaci kartą kredytową, obsługa może poprosić o okazanie dokumentu tożsamości.

* W Danii sprzedawcy nie są prawnie zobowiązani do wymiany towaru na inny. Możliwość wymiany opiera się na zasadzie dobrowolnej lub na umowie z obsługą. Obecnie w wielu sklepach płacący proszeni są o okazanie dokumentu tożsamości ze zdjęciem, zwłaszcza jeśli wartość zakupów przekracza 3.000 DKK.

* We Francji dokładne terminy wyprzedaży ustalane są w każdym departamencie poprzez zarządzenie prefekta. Jeśli na jednym produkcie umieszczono dwie ceny, możemy domagać się zapłacenia ceny niższej, chyba że jest to cena ewidentnie nieproporcjonalna do prawdziwej wartości produktu. Niektórzy sprzedawcy nie przyjmują banknotów o dużych nominałach (100 lub 200 euro) z obawy przed fałszerstwami. Sprzedawca nie ma obowiązku wydawać klientom paragonów.

* W Grecji sprzedawca ma obowiązek wydać konsumentowi paragon, a jeśli nie wyda, powinniśmy się go domagać i zachować, bo się przydaje także w przypadku obławy na sklepowych złodziejaszków. Wymiana towaru jest uzależniona od dobrej woli sprzedawcy. Płacąc kartą kredytową, możemy zostać poproszeni o okazanie dokumentu tożsamości. Niektóre mniejsze restauracje i sklepy nie przyjmują płatności kartami kredytowymi.

* W Hiszpanii terminy wyprzedaży są odmienne w każdym autonomicznym obszarze. Ze względów bezpieczeństwa jubilerzy, sprzedawcy futer i innych cennych towarów nie mają obowiązku wystawiania cen. Sprzedawca musi wydać konsumentowi paragon. Powinniśmy go żądać, bo jest jedynym dokumentem umożliwiającym udowodnienie, że kupiliśmy dany produkt oraz daje on prawo do reklamacji.

* W Irlandii sprzedawcy mogą prowadzić wyprzedaże w dowolnej porze roku. Jeśli towar nie jest wadliwy, konsument nie ma prawa - w świetle przepisów - do jego wymiany. Jest ona uzależniona od dobrej woli sprzedawcy. Metka nie stanowi zobowiązania sprzedawcy do sprzedania towaru za widniejącą na niej ce-nę. Nie ma obowiązku wydawania paragonów (z wyjątkiem kierowców taksówek).

* W Portugalii, jeśli towar nie jest wadliwy, konsument nie ma prawa do jego wymiany. Zależy to od do-brej woli sprzedawcy. Wymiana to-waru jest często stosowaną praktyką w dużych sklepach, lecz klient musi zostać wcześniej poinformowany o takiej możliwości i o tym, jaki dowód będzie musiał okazać, gdy poprosi o wymianę towaru (np. paragon).

* Na Słowacji sprzedawca nie jest prawnie zobowiązany do wymiany towaru, który nie jest wadliwy, ale w niektórych dużych sklepach klienci mogą wymienić zakupiony towar w ciągu 14 dni.

* Na Węgrzech w niektórych sklepach klienci muszą okazać dokument tożsamości, jeśli dokonują zakupów powyżej określonej dużej kwoty. Sprzedawca ma obowiązek wydać konsumentowi paragon - pod groźbą kary.

* We Włoszech sprzedawcę obowiązuje cena umieszczona na metce. Są jednak sklepy, w których ceny towarów nie są oczywiste. Sprzedawcy nie są prawnie zobowiązani do wymiany towaru. Jest to uzależnione od ich dobrej woli lub wcześniejszych (pisemnych) ustaleń.

Rady eksperta

Monika Wojtynek,
zastępczyni naczelnika Wydziału Prawnego Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Katowicach

Kupując towary w promocji lub na wyprzedaży, konsument ma prawo do reklamacji na tych samych zasadach, jak podczas innych zakupów. Oczywiście, nie można reklamować towaru z powodu wady, która była przyczyną obniżenia ceny. Jeśli np. kupimy kurtkę z niesprawnym suwakiem i z tego powodu przecenioną, należy liczyć się z tym, że sprzedawca reklamacji nie uzna. Ale gdy ta sama kurtka zabarwi nam ubranie, przysługuje nam pełne prawo do reklamacji.

Konsument, decydując się na kupno towaru przecenionego, powinien otrzymać pełną informację na jego temat. Przy towarach oferowanych do sprzedaży po przecenie lub na wywieszkach umieszczonych przy towarach przecenionych - obok przekreślonej dotychczasowej ceny i wyrazu "przecena" albo wyrazów "obniżka ceny" lub "podwyżka ceny" - uwidacznia się cenę obniżoną lub podwyższoną, jej okres obowiązywania, a także przyczynę lub przyczyny dokonanej przeceny - obniżki lub podwyżki ceny - co wynika z treści § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen to-warów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. z 2002 r., nr 99, poz. 894).

Zakupy z promocji mogą być dla nas bardzo korzystne, bo dają możliwość zaoszczędzenia sporych kwot. Ale przestrzegamy konsumentów przed nieuczciwymi praktykami niektórych przedsiębiorców. Musimy być czujni i nie dać się oszołomić kolorowym plakatom wołającym do nas z wystaw. Porównujmy ceny obniżone z pierwotnymi, zastanówmy się, czy cena oferowanego towaru jest proporcjonalna do jego jakości, czy dany produkt, choć tańszy, jest nam potrzebny. Zawsze, gdy kupujemy produkt z wyprzedaży, zachowajmy paragon, bo często stanowi on podstawę przyjęcia i rozpatrzenia reklamacji. Inspekcja Handlowa prowadzi kontrole w związku z napływającymi informacjami od klientów sklepów detalicznych zwłaszcza branży obuwniczej i odzieżowej.

Zasady, którymi powinieneś kierować się podczas wyprzedaży

* Sprawdź, czy oferta promocyjna rzeczywiście jest dla ciebie najkorzystniejsza. Może ten sam towar w innym sklepie kosztuje mniej?

* Nigdy nie zapominaj o paragonie. Pomoże ci w dochodzeniu praw w przypadku zakupu wadliwej rzeczy.

* Jeśli produkt kupiony na wyprzedaży jest wadliwy, zawsze przysługuje ci prawo do reklamacji. Składasz ją u sprzedawcy - najlepiej na piśmie. Gdy do produktu dołączona jest gwarancja, możesz zgłosić reklamację gwarantowi (producent lub dystrybutor towaru). Prawo wyboru między obiema możliwościami należy do ciebie.

* Jeśli kupiony na wyprzedaży produkt nie ma wad, ale stwierdzisz, że ci się nie podoba, to tylko od dobrej woli sprzedawcy zależy, czy przyjmie go z powrotem i zwróci pieniądze. Przedsiębiorcy coraz częściej stosują taką praktykę. Pamiętaj, by sprzedawca deklarujący wolę przyjęcia towaru, zaznaczył na paragonie, w jakim terminie możesz go zwrócić.

* Jeśli powodem obniżenia ceny jest wada towaru, o której wiedziałeś podczas zakupu, nie możesz reklamować u sprzedawcy towaru z powodu tej właśnie wady; wszystkie inne - tak.

* Gdzie szukać pomocy w dochodzeniu swoich praw?

* Uzyskamy ją bezpłatnie od powiatowych lub miejskich rzeczników konsumentów. Znajdziemy ich w całej Polsce w urzędach miasta lub starostwach powiatowych. Pełna lista rzeczników z ich danych adresowych dostępna na stronie:

W przypadku zakupów poza granicami Polski, pomoże ci Europejskie Centrum Konsumenckie: