Cyberprzestępczość w szkole. Porady na początek roku szkolnego

Najlepiej zapytać dziecko, czy nie spotkało się z cyberprzestępczością – mówi dr inż. Andrzej Chmielewski, Prodziekan ds. Studenckich i Kształcenia Wydziału Informatyki Politechniki Białostockiej. Początek roku szkolnego to dobra okazja, by przypomnieć zasady reagowania w sieci na zagrożenia.

- Cyberprzestępczość to zjawisko które, dotyka coraz szersze grono naszych dzieci – przypomina dr inż. .Andrzej Chmielewski, Prodziekan ds. Studenckich i Kształcenia Wydziału Informatyki Politechniki Białostockiej. - Statystyki pokazują, że około 25 proc. dzieci miało do czynienia z różnymi przejawami cyberprzestępczości.

Ekspert z Wydziału Informatyki Politechniki Białostockiej przede wszystkim zaleca bliski kontakt z dzieckiem.
- Wydaje mi się ,że najlepszą metodą jest po prostu rozmowa z dzieckiem - podpowiada dr Chmielewski. - Pytanie nie powinno być sformułowane zbyt ogólnie.

Powinniśmy raczej sypać przykładami, podawać różnego rodzaju przypadki – od wyłudzania danych po niepokojące komentarze.

- Szkalujące opinie czy memy, które są ostatnio bardzo popularne mogą robić krzywdę – mówi dr Chmielewski. - Mało kto z nas może się spodziewać, że do cyberprzestępczości zalicza się również wykluczanie z jakichś grup. Warto zapytać, czy nasze dziecko nie zostało z grupy społecznościowej z jakiegoś powodu wykluczone .
Ważna jest też obserwacja zachowań dziecka.

- Jeżeli dziecko jest mniej otwarte, wówczas powinniśmy zwrócić uwagę na to, czy zmienił się sposób korzystania z różnego rodzaju urządzeń mobilnych – podpowiada dr Chmielewski. - Jeżeli dotychczas dziecko korzystało z nich przez wiele godzin dziennie, a teraz unika kontaktu, to możemy się spodziewać, że dziecko czegoś się boi, w ten sposób chce czegoś chce uniknąć, być może nie chce wejść na pewne strony internetowe, na portale społecznościowe, gdzie znowu coś zobaczy nieprzychylnego, opresyjnego.

Najlepszym środkiem bezpieczeństwa jest edukacja. Co ciekawe, do edukacji ekspert namawia nie tylko dzieci i rodziców, ale też pośrednio potencjalnych cyberprzestępców.

- Warto wszystkim uświadomić, że nasze działania w sieci nie są anonimowe – podkreśla dr Andrzej Chmielewski. - Możemy dosyć precyzyjnie określić nie tylko, kto dokonał danego przestępstwa, a nawet możemy to zrobić czasami z dokładnością do konkretnego urządzenia.

Cyberprzestępcy nigdy nie mogą czuć się bezpieczni. Taka świadomość mogłaby zapobiec wielu atakom, za które później trzeba ponieść odpowiedzialność karną.

- Cyberprzestępczość jest dosyć dobrze opisana w polskim Kodeksie karnym – dodaje dr Chmielewski. Ta świadomość może naprawdę skutecznie zniechęcić do tego rodzaju działań.

Samo zabezpieczenie się przed cyberprzestępczością jest dość trudne.
- Nikt tego nie robi na oczach społeczności, cyberprzestępcy zwykle robią to w zaciszu domowym – przypomina dr Chmielewski.

Z obserwacji wynika, że mają czas na przygotowanie memów, komentarzy i przeprowadzenie na kogoś ataku.

- Trudno nam zareagować w danej chwili, kiedy to przestępstwo zostanie popełnione – przyznaje ekspert. – Często zanim się zorientujemy, że padliśmy ofiarą, już pewne grono ludzi mogło przeczytać te komentarze, obejrzeć te obrazki i reakcja jest spóźniona. Zwykle tak jest, że ofiary cyberprzestępstw dowiadują się ostatnie.

Statystyki pokazują, że często cyberprzestępcy wykorzystują urządzenia ofiary do przeprowadzania
ataków.
- Na przykład mają dostęp do konta ofiary i z tego, w jej imieniu udostępniają różnego rodzaju informacje – podaje przykład dr Chmielewski. – Wtedy cyberprzestępca może się czuć w miarę bezpieczny.

- Pamiętajmy o tym, żeby nasze urządzenia odpowiednio zabezpieczyć, żeby nie było dostępu bez uwierzytelnienia na przykład do telefonu – wylicza dr Chmielewski. - Chodzi oczywiście o różnego rodzaju kody, piny, odciski palców - wszystkie te metody powinny być stosowane.

Żeby umieścić jakiś komentarz albo zamieścić jakieś dane potrzebne jest konto, z którego to przestępstwo będzie przeprowadzone.
- Pamiętajmy o tym, żeby na naszych urządzeniach mobilnych raczej unikać autologowania – podkreśla dr Andrzej Chmielewski. - Tam też powinniśmy za każdym razem wprowadzać dane uwierzytelniania.

To jest dosyć duże utrudnienie, natomiast w pewien sposób może zabezpieczyć przed włamaniem.
- Co więcej, sugerowałbym wprowadzenie dwuetapowego uwierzytelniania – radzi ekspert z Wydziału Informatyki. - Nie tylko login i hasło, ale coś, choćby w postaci jakiegoś kodu SMS, pinu czy też jakichś fizycznych kluczy szyfrujących. To są metody, które pozwalają nam na poczucie się bardziej bezpiecznym w sieci, że nasze konto nie zostanie przechwycone przez potencjalnego przestępcę, który mógłby wykorzystać je do przeprowadzania różnego rodzaju ataków. Nie ma stuprocentowych metod zabezpieczania się przed cyberprzestępczością - rozmowa i edukacja to kierunek, w którym wszyscy powinniśmy pójść.

Dr inż. Andrzej Chmielewski – prodziekan ds. studenckich i kształcenia na Wydziale Informatyki
adiunkt dydaktyczny w Katedrze Systemów Informacyjnych i Sieci Komputerowych
specjalista z zakresu administracji systemami Linux, bezpieczeństwa systemów i sieci komputerowych oraz sztucznych systemów immunologicznych
autor i współautor kilkudziesięciu publikacji naukowych